درمان مشکلات و اختلالات مفصل فکی گیجگاهی (TMJ)

مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن است که فک پایین را به جمجمه متصل می‌کند و نقش مهمی در باز و بسته شدن دهان، جویدن و صحبت کردن دارد. اختلالات این مفصل که به سندروم TMJ معروف هستند، می‌توانند علائمی چون درد، سفتی عضلات فک و حتی قفل شدن فک را ایجاد کنند. علل این مشکلات متنوع بوده و شامل عوامل اسکلتی‌-عضلانی و التهاب مفصل می‌شوند. آشنایی با علت‌ها و روش‌های درمان این سندروم می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.

مفصل فکی گیجگاهی TMJ چیست ؟

مفصل فکی گیجگاهی (TMJ) که فک را به جمجمه متصل می‌کند، مانند یک لولای انعطاف‌پذیر عمل کرده و امکان حرکت فک را فراهم می‌آورد. هر فرد دارای دو مفصل TMJ است که در دو طرف صورت، درست در جلوی گوش‌ها قرار دارند. این مفاصل، استخوان فک پایین را به جمجمه متصل می‌کنند و امکان حرکت‌هایی مانند جویدن و صحبت کردن را فراهم می‌سازند. اختلال در عملکرد مفصل فکی گیجگاهی می‌تواند باعث درد در مفصل فک و عضلات کنترل کننده آن شود. اختلال مفصل گیجگاهی-فکی (TMJ dysfunction) یا سندروم TMJ به مجموعه‌ی مشکلاتی گفته می‌شود که مفاصل فک، عضلات و رباط‌های اطراف آن را تحت تأثیر قرار می‌دهند. مشکلات اسکلتی‌ عضلانی فک می‌توانند علائمی مانند درد فک، سردرد و قفل شدن فک را ایجاد کنند. در بیشتر موارد، درد و ناراحتی ناشی از اختلالات TMJ موقتی است و با مراقبت‌های ساده و درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابد.

علل شایع اختلال در مفصل فکی گیجگاهی

اختلال عملکرد مفصل فکی علت مشخص و واحدی ندارد و می‌تواند در اثر یک یا چند عامل همزمان ایجاد شود. برخی از علل شایع اختلال مفصل فکی شامل موارد زیر هستند:

• آسیب به فک مثل شکستگی یا دررفتگی فک.
• دندان‌قروچه یا فشار دادن دندان‌ها در طول شب.
• نداشتن دندان‌های آسیای بزرگ.
• اسپاسم عضلانی.
• برخی بیماری‌ها مانند روماتیسم، التهاب مفصل فک یا آرتروز.
• نامرتبی دندان‌ها (دندان‌ها به درستی روی هم قرار نمی‌گیرند).
• استرس، اضطراب و افسردگی.

علاوه بر این، عواملی نیز وجود دارند که می‌توانند باعث تشدید اختلال مفصل فکی گیجگاهی شوند؛ از جمله:

• استفاده از دندان‌ها به عنوان ابزار (مثلاً کندن برچسب لباس با دندان‌ها).
• وضعیت نامناسب بدن که می‌تواند فشار اضافی به عضلات گردن، شانه‌ها و صورت وارد کند.
• جویدن قلم، مداد یا اشیاء دیگر که معمولاً یک رفتار عصبی است.
• جویدن یخ یا جویدن زیاد آدامس.
• گاز زدن بزرگ از غذا که می‌تواند عضلات فک را تحت فشار قرار دهد.
• فشردن دندان‌ها به هم یا دندان قروچه.
• خوابیدن به شکم.

بنابراین، اختلالات مفصل فکی می‌توانند به دلایل مختلفی به وجود بیایند و رفتارهای روزمره‌ای که به طور ناخودآگاه انجام می‌دهیم، می‌توانند وضعیت آن را بدتر کنند.

انواع اختلالات مفصل فکی گیجگاهی

موسسه ملی Dental and Craniofacial Research سندروم مفصل گیجگاهی فکی را به سه نوع اصلی زیر تقسیم می‌کند:

1. درد میوفاشیال (Myofascial pain): درد میوفاشیال رایج‌ترین نوع اختلال مفصل فک است. در این حالت، درد و ناراحتی در بافت‌های نرم مانند عضلات یا بافت همبند اطراف فک، گردن و شانه‌ها به وجود می‌آید. این وضعیت می‌تواند در اثر اسپاسم، سفتی عضلات فک یا التهاب در بافت‌های نرم اطراف مفصل فکی گیجگاهی ایجاد شود.
2. اختلالات داخلی مفصل: گاهی ممکن است فک دچار دررفتگی شود، جهت قرارگیری مفصل فک تغییر یابد و یا دیسک غضروفی میان فک و جمجمه از جای خود خارج شود. این دیسک مانند بالشتکی بین سر استخوان فک و جمجمه قرار دارد و جابجایی آن می‌تواند باعث درد و محدودیت در حرکت فک شود.
3. بیماری تخریب‌کننده‌ی مفصل: در این نوع اختلال، مفصل فک به دلیل بیماری‌هایی مانند آرتروز (ساییدگی و تحلیل رفتن مفاصل) یا روماتیسم مفصلی (التهاب مزمن مفصل) دچار مشکل می‌شود. این نوع اختلال، مزمن بوده و به مرور زمان باعث آسیب به مفصل فک می‌شود.

روش تشخیص مشکلات مفصل گیجگاهی فکی

پزشکان ممکن است اختلالات مفصل فکی-گیجگاهی را در طول معاینه دندانپزشکی یا معاینه فیزیکی تشخیص دهند. برای تشخیص اولیه‌ی مشکلات مفصل گیجگاهی فکی از روش‌های زیر استفاده می‌شود:

1. بررسی علائم اولیه‌ بیمار مانند قفل شدن فک و سوابق پزشکی بیمار
2. بررسی محدوده حرکت فک هنگام باز و بسته کردن دهان
3. فشار بر روی صورت و فک برای شناسایی بخش‌های دردناک صورت
4. لمس مفاصل اطراف فک هنگام باز و بسته کردن دهان جهت بررسی جا به جا شدن فک

پس از معاینات اولیه از روش‌های زیر برای تشخیص دقیق‌تر استفاده می‌شود:

• رادیوگرافی دهان
• سی تی اسکن
• ام آر آی
• آرتروسکوپی مفصل فکی-گیجگاهی

روشهای درمان سندرم TMJ یا اختلال مفصل فکی گیجگاهی

روشهای درمان اختلال مفصل فکی گیجگاهی بستگی به دلایل ایجاد آن دارد. پس از مراجعه به پزشک متخصص و تشخیص علت ایجاد این بیماری، ممکن است روش‌های درمانی زیر به کار بروند:

فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی فک

فیزیوتراپی و تمرینات ورزشی برای درمان سندروم فکی گیجگاهی شامل تکنیک‌های کششی، تقویتی و آرام‌سازی عضلات فک و مفصل گیجگاهی است. این روش‌ها با هدف کاهش درد، بهبود دامنه حرکتی فک و تقویت عضلات اطراف مفصل به کار می‌روند. رویکردهای اصلی فیزیوتراپی برای سندروم TMJ، کاهش تنش عضلانی و بهبود هماهنگی عضلات فک، اصلاح وضعیت بدنی و آگاهی از عادات نادرست (مثل دندان قروچه) است که به صورت غیرتهاجمی به کاهش درد و علائم کمک می‌کند.

درمان توسط متخصص ارتودنسی

برای درمان سندروم TMJ با ارتودنسی، متخصص ارتودنسی ممکن است مسکن‌های قوی، شل‌کننده‌های عضلانی یا داروهای ضدالتهاب تجویز کند. همچنین ممکن است متخصص ارتوپدی فک، استفاده از محافظ دندان یا اسپلینت را توصیه کند که روی دندان‌ها قرار می‌گیرند و فشار ناشی از دندان‌قروچه یا قفل شدن فک را کاهش می‌دهند. در برخی افراد ممکن آسیب دندان‌ها یا نامرتب بودن آن‌ها باعث ایجاد سندورم TMJ شده باشد. در این حالت، درمان سندروم مفصل فکی با روشهای ارتودنسی با استفاده از روش‌هایی مانند جایگزینی دندان‌های ازدست‌رفته، نصب روکش و بریس‌ها انجام می‌شود.

جراحی مفصل فکی گیجگاهی

جراحی مفصل گیجگاهی فکی زمانی انجام می‌شود که سایر روش‌های غیرتهاجمی مؤثر نباشند. روش‌های جراحی شامل سه نوع اصلی زیر هستند:

1. آرتروسنتز (Arthrocentesis): برای افرادی که سابقه‌ی جدی TMJ ندارند، اما فک آنها قفل شده است انجام می‌شود. این روش، یک جراحی ساده بوده و با شست‌وشوی مفصل و حذف بافت‌های آسیب‌دیده به وسیله‌ی یک سوزن باریک انجام می‌شود.
2. آرتروسکوپی (Arthroscopy): در این روش، پزشک با ایجاد برش کوچک در جلوی گوش، وضعیت داخل مفصل را با دوربین بسیار کوچکی مشاهده کرده و در صورت نیاز، بافت ملتهب یا دیسک جابه‌جا شده را ترمیم می‌کند.
3. جراحی باز مفصل: برای موارد پیچیده‌تر مانند سایش سر استخوان‌ها، تومور یا وجود زائده‌های استخوانی استفاده می‌شود. این روش نیازمند زمان بهبودی بیشتری است و خطر ایجاد زخم و آسیب عصبی را افزایش می‌دهد.

افراد مستعد ابتلا به اختلالات TMJ

در برخی افراد، احتمال ابتلا به سندروم TMJ بیشتر است؛ از جمله:

• خانم‌ها.
• افراد در سنین 20 تا 40 سالگی.
• افراد مبتلا به آرتریت روماتوئید.
• افرادی که سابقه‌ی ضربه به فک یا صورت دارند.
• افرادی که ناهماهنگی بین دندان‌های بالا و پایین دارند.
• افرادی که دچار دندان قروچه یا فشار دادن دندان‌ها به هم هستند.
• افرادی که استرس یا اضطراب زیادی دارند.

برای درمان مشکل مفصل فکی به چه پزشکی مراجعه کنم ؟

درمان سندروم مفصل فکی با روشهای ارتودنسی یکی از روش‌های بسیار موثر در درمان مشکل مفصل فکی است که توسط متخصص ارتودنسی انجام می‌شود. متخصصین جراحی دهان، فک و صورت نیز به طور ویژه در درمان اختلالات مفصل گیجگاهی فکی تخصص دارند. برای درمان سندروم TMJ با ارتودنسی در کرج می‌توانید پس از بررسی تجربه و تخصص پزشکان مختلف، بهترین متخصص ارتودنسی در کرج را انتخاب کرده و نسبت به دریافت مشاوره و درمان اقدام کنید.

نتیجه گیری

اختلالات TMJ ممکن است به دلایل مختلفی از جمله ناهنجاری‌های مفصلی، جابجایی فک و استرس‌های عضلانی رخ دهند. تشخیص صحیح و درمان مناسب، از فیزیوتراپی و ارتودنسی تا جراحی، می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد فک کمک کند. در موارد شدید، مشاوره با متخصصین ارتودنسی یا جراح فک و صورت می‌تواند بهترین راهکار برای بازیابی عملکرد طبیعی مفصل باشد.

• علل تحلیل رفتن ریشه دندان در ارتودنسی و پیشگیری از آن
  تاریخ انتشار : 1403-07-29تاریخ بروز رسانی : 1403-08-03


• کاربردهای کش الاستیک یا اورینگ ارتودنسی چیست ؟
  تاریخ انتشار : 1403-08-13تاریخ بروز رسانی : 1403-08-30


• درمان انحراف فک بالا و پایین؛ اصلاح کجی فک
  تاریخ انتشار : 1403-09-06تاریخ بروز رسانی : 1403-09-15


• درمان خر و پف یا آپنه خواب توسط متخصص ارتودنسی
  تاریخ انتشار : 1403-08-20تاریخ بروز رسانی : 1403-08-30


• روند و زمان رویش دندانهای شیری و دائمی
  تاریخ انتشار : 1403-08-27تاریخ بروز رسانی : 1403-08-30